Ποιες είναι οι 5 εξετάσεις που πρέπει να κάνουν οι αθλητές και για ποιο λόγο; Αναλυτικά η χρησιμότητά τους.
Η περίοδος της προετοιμασίας είτε πρόκειται για ομαδικό είτε για ατομικό άθλημα έρχεται. Ο αθλητής μετά από μια μακρά και επίπονη αγωνιστική περίοδο όπου ο οργανισμός του καταπονήθηκε σωματικά και ψυχολογικά εισήλθε στην μεταβατική περίοδο. Εκεί ξεκουράστηκε, γέμισε τις «μπαταρίες» του, δούλεψε ατομικά στις αδυναμίες του και τώρα είναι έτοιμος να μπει στην καινούρια αγωνιστική σεζόν.
Τι πρέπει να κάνει για να προστατεύσει τον εαυτό του, να τον θωρακίσει από τυχόν τραυματισμούς και να μεγιστοποιήσει την απόδοσή του κάνοντας ένα βήμα μπροστά σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά;
Πρώτοι από όλους αυτοί που επιβάλλεται να αντιληφθούν την χρησιμότητα των εξετάσεων είναι οι προπονητές. Είναι αυτοί που πρέπει να προστατέψουν τους αθλητές και την ομάδα τους κυρίως για λόγους υγείας και δευτερεύοντος για να μπορέσουν να έχουν στα χέρια τους τα στοιχεία εκείνα και τους αριθμούς για να μπορέσουν να φτιάξουν το πλάνο και το πρόγραμμα τους ώστε να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Αυτές είναι οι πέντε (5) εξετάσεις που είναι απαραίτητο να κάνεις!
1. Αιματολογικές και Βιοχημικές εξετάσεις
Η εξέταση αίματος και οι βιοχημικές εξετάσεις είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να μάθεις πώς λειτουργεί το σώμα σου. Είναι σημαντικό να κάνεις μία γενική αίματος αλλά ζήτησε από τον γιατρό σου να σου γράψει όλες τις βιταμίνες, τα μέταλλα, τη φερριτίνη, τη γλυκόζη αίματος, το λιπαιδιμικό προφίλ και τους ορμονικούς δείκτες. Η Ελληνική Εταιρεία Βιοχημείας και Φυσιολογίας της Άσκησης προτείνει:
Αιματοκρίτης
Τι είναι: Αιματοκρίτης είναι ο όγκος των ερυθροκυττάρων (αλλιώς, ερυθρών αιμοσφαιρίων) ως ποσοστό του συνολικού όγκου του αίματος.
Τι δείχνει: Επειδή τα ερυθροκύτταρα μεταφέρουν το οξυγόνο του αίματος, ο αιματοκρίτης δείχνει την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο. Τιμή χαμηλότερη από το κάτω όριο αναφοράς (δηλαδή χαμηλότερη από τη χαμηλότερη φυσιολογική τιμή) δείχνει αναιμία.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Ο αιματοκρίτης σχετίζεται θετικά με την αερόβια ικανότητα.
Αιμοσφαιρίνη
Τι είναι: Η αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη που μεταφέρει το οξυγόνο του αίματος. Βρίσκεται μέσα στα ερυθροκύτταρα (ερυθρά αιμοσφαίρια) κι ευθύνεται για το κόκκινο χρώμα τόσο των ίδιων όσο και του αίματος συνολικά.
Τι δείχνει: Η συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης στο αίμα (εκφραζόμενη συνήθως σε g/dl) δείχνει την ικανότητά του να απορροφά ατμοσφαιρικό οξυγόνο στους πνεύμονες και να το μεταφέρει στους ιστούς. Τιμή χαμηλότερη από το κάτω όριο αναφοράς (δηλαδή χαμηλότερη από τη χαμηλότερη φυσιολογική τιμή) δείχνει αναιμία.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Η συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης στο αίμα σχετίζεται θετικά με την αερόβια ικανότητα.
γ-Γλουταμυλοτρανσφεράση
Τι είναι: Η γ-γλουταμυλοτρανσφεράση είναι ένα ένζυμο που συμμετέχει, μεταξύ άλλων, στο μεταβολισμό της γλουταθειόνης, μιας σημαντικής αντιοξιδωτικής ουσίας του οργανισμού. Βρίσκεται στο ήπαρ και σε άλλους ιστούς και είναι γνωστότερη με τη συντομογραφία γ-GT (από το γ-glutamyltransferase).
Τι δείχνει: Επειδή αφθονεί στο ήπαρ, η καταλυτική συγκέντρωση της γ-GT στον ορό (εκφραζόμενη συνήθως σε U/l στους 37°C) αυξάνεται σε παθήσεις του ήπατος και μετά από κατάχρηση οινοπνεύματος. Έτσι η γ-GT χρησιμεύει ως δείκτης της ακεραιότητας και καλής λειτουργίας του ήπατος.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Επειδή, σε αντίθεση με τις τρανσαμινάσες (που είναι επίσης δείκτες ηπατικής βλάβης), η γ-GT δεν επηρεάζεται από την άσκηση, θεωρείται ακριβέστερος δείκτης ηπατικής βλάβης για τους αθλητές.
Γλυκόζη
Τι είναι: Η γλυκόζη είναι ένας απλός υδατάνθρακας, που χρησιμεύει ως πηγή ενέργειας για όλα τα κύτταρα του σώματος. Αναφέρεται συχνά ως σάκχαρο σε αποτελέσματα βιοχημικών εργαστηρίων.
Τι δείχνει: Η συγκέντρωση της γλυκόζης στο ορό (εκφραζόμενη συνήθως σε mg/dl) δείχνει την ισορροπία μεταξύ των μηχανισμών αύξησής της (που περιλαμβάνουν τη δράση των ορμονών γλυκαγόνης κι επινεφρίνης) και των μηχανισμών μείωσής της (που περιλαμβάνουν τη δράση της ορμόνης ινσουλίνης).
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Επειδή η άσκηση μειώνει τα αποθέματα υδατανθράκων στον οργανισμό, αθλητές που δεν αντισταθμίζουν αυτή τη μείωση με επαρκή πρόσληψη υδατανθράκων διατρέχουν τον κίνδυνο υπογλυχαιμίας. Έτσι, η μέτρηση της γλυκόζης του ορού χρησιμεύει στην εκτίμηση της επαρκούς ή όχι πρόσληψης υδατανθράκων μέσω της τροφής και συμπληρωμάτων διατροφής.
Ερυθρoκύτταρα
Τι είναι: Γνωστά και ως ερυθρά αιμοσφαίρια, τα ερυθροκύτταρα είναι τα κύτταρα που μεταφέρουν το οξυγόνο του αίματος.
Τι δείχνει: Ο αριθμός ερυθροκυττάρων (εκφραζόμενος συνήθως σε εκατομμύρια ανά μικρόλιτρο αίματος) δείχνει την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο. Τιμή χαμηλότερη από το κάτω όριο αναφοράς (δηλαδή χαμηλότερη από τη χαμηλότερη φυσιολογική τιμή) δείχνει αναιμία.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Ο αριθμός ερυθροκυττάρων σχετίζεται θετικά με την αερόβια ικανότητα.
Κορεσμός τρανσφερίνης
Τι είναι: Ο κορεσμός τρανσφερίνης είναι η συγκέντρωση σιδήρου στον ορό ως ποσοστό της TIBC, δηλαδή: κορεσμός τρανσφερίνης = σίδηρος / TIBC × 100.
Τι δείχνει: Ο κορεσμός τρανσφερίνης δείχνει πόσο κορεσμένο είναι το σύστημα μεταφοράς σιδήρου.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Η μέτρηση του κορεσμού τρανσφερίνης χρησιμεύει στην εκτίμηση της επάρκειας σιδήρου στον οργανισμό.
Κορτιζόλη
Τι είναι: Η κορτιζόλη είναι μια στεροειδής ορμόνη που ανήκει στην κατηγορία των κορτικοστεροειδών. Συντίθεται στο φλοιό των επινεφριδίων.
Τι δείχνει: Η συγκέντρωση της κορτιζόλης στον ορό (εκφραζόμενη συνήθως σε μg/l) αυξάνεται σε καταστάσεις πνευματικού ή σωματικού στρες. Επειδή, σε υψηλές συγκεντρώσεις, προκαλεί πρωτεϊνόλυση στους μύες και ανοσοκαταστολή, είναι επιθυμητές χαμηλές τιμές της.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Η συγκέντρωση της κορτιζόλης χρησιμεύει ως δείκτης πνευματικού ή σωματικού στρες
Κρεατινική κινάση
Τι είναι: Είναι το ένζυμο που καταλύει την ανασύνθεση τριφωσφορικής αδενοσίνης (ΑΤΡ) από φωσφοκρεατίνη κατά την έντονη άσκηση και, αντίστροφα, την ανασύνθεση φωσφοκρεατίνης από ΑΤΡ κατά την αποκατάσταση από άσκηση. Η κρεατινική κινάση (συντομογραφικά CK από το creatine kinase, αλλά γνωστή και ως CPK από το creatine phosphokinase) αφθονεί στους μυϊκούς ιστούς (σκελετικούς μύες, μυοκάρδιο, λείους μύες).
Τι δείχνει: Η καταλυτική συγκέντρωση της CK στον ορό (εκφραζόμενη συνήθως σε U/l στους 37°C) είναι δείκτης μυϊκής βλάβης και, για την ακρίβεια, καταστροφής μυϊκών ινών.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Η μέτρηση της CK χρησιμεύει στην εκτίμηση της προπονητικής επιβάρυνσης και στην αποφυγή πιθανών υπερβολών της ή άλλων προβλημάτων (όπως είναι η αφυδάτωση και οι ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων που ανεβάζουν τη CK).
Κρεατινίνη
Τι είναι: Η κρεατινίνη είναι η ουσία προς την οποία μετατρέπεται μέρος της κρεατίνης και της φωσφοκρεατίνης των ιστών (και κυρίως του μυϊκού ιστού) και της τροφής. Μεταφέρεται μέσω του αίματος στους νεφρούς και αποβάλλεται μέσω των ούρων.
Τι δείχνει: Η συγκέντρωση της κρεατινίνης στον ορό (εκφραζόμενη συνήθως σε mg/dl) είναι βασικά δείκτης νεφρικής λειτουργίας.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας και της πρόσληψης κρεατίνης.
Λευκοκύτταρα
Τι είναι: Γνωστά και ως λευκά αιμοσφαίρια, τα λευκοκύτταρα είναι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος.
Τι δείχνει: Ο αριθμός λευκοκυττάρων (εκφραζόμενος συνήθως σε χιλιάδες ανά μικρόλιτρο αίματος) δείχνει την κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Όπως και στο γενικό πληθυσμό, η μέτρηση του αριθμού λευκοκυττάρων σε αθλητές χρησιμεύει στον εντοπισμό ή στην επιβεβαίωση πιθανής λοίμωξης. Μια πρόσθετη χρησιμότητα στους αθλητές είναι ο εντοπισμός πιθανής ανοσοκαταστολής λόγω υπερβολικής προπονητικής επιβάρυνσης.
Ουρία
Τι είναι: Είναι η ουσία την οποία χρησιμοποιεί το ανθρώπινο σώμα για να απομακρύνει το μεγαλύτερο μέρος του αζώτου που προκύπτει από τη διάσπαση των πρωτεϊνών και άλλων 5 αζωτούχων ουσιών. Συντίθεται στο ήπαρ, εξάγεται στο αίμα και αποβάλλεται με τα ούρα. Αντί για ουρία, μερικά εργαστήρια δίνουν ως αποτέλεσμα το άζωτο της ουρίας.
Τι δείχνει: Η συγκέντρωση της ουρίας στον ορό (εκφραζόμενη συνήθως σε mg/dl) δείχνει την πρόσληψη πρωτεϊνών μέσω της τροφής και συμπληρωμάτων διατροφής.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Αθλητές προσλαμβάνουν συχνά αδικαιολόγητα υψηλές ποσότητες πρωτεϊνών, με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος τους ν’ αποικοδομείται παράγοντας ουρία, αφού ο οργανισμός αδυνατεί να τις αξιοποιήσει πέρα από ένα όριο για τη σύνθεση δικών του πρωτεϊνών. Έτσι η μέτρηση της ουρίας του ορού χρησιμεύει στο να προφυλάσσει τους αθλητές από διατροφικές υπερβολές.
Σίδηρος
Τι είναι: Ο σίδηρος είναι ένα χημικό στοιχείο που χρησιμεύει στη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης και άλλων πρωτεϊνών στο σώμα. Κυκλοφορεί στο πλάσμα δεσμευμένος από πρωτεΐνες, με κυριότερη την τρανσφερίνη.
Τι δείχνει: Η συγκέντρωση του σιδήρου στον ορό (εκφραζόμενη συνήθως σε μg/dl) δείχνει την ποσότητα σιδήρου που είναι διαθέσιμη για απορρόφηση από τους ιστούς κι ενσωμάτωση στις πρωτεΐνες που συνθέτουν.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Επειδή αρκετοί αθλητές ακολουθούν συχνά ιδιαίτερους διατροφικούς χειρισμούς (όπως δίαιτες αδυνατίσματος) που περιέχουν ανεπαρκή ποσότητα σιδήρου, η μέτρησή του στον ορό χρησιμεύει στη διαπίστωση της επαρκούς πρόσληψης σιδήρου.
Τεστοστερόνη
Τι είναι: Είναι μια στεροειδής ορμόνη που ανήκει στην κατηγορία των ανδρογόνων. Συντίθεται κυρίως στους όρχεις.
Τι δείχνει: Η συγκέντρωση της τεστοστερόνης στον ορό (εκφραζόμενη συνήθως σε μg/l) αυξάνεται κατά το πέρασμα από την παιδική ηλικία στην εφηβεία και από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή.
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Η συγκέντρωση της τεστοστερόνης χρησιμεύει στην εκτίμηση του αναβολικού περιβάλλοντος στον οργανισμό του αθλητή. Ο λόγος της κορτιζόλης προς την τεστοστερόνη του ορού είναι πιθανός δείκτης του συνδρόμου υπερπροπόνησης.
Φεριτίνη
Τι είναι: Η φεριτίνη είναι η πρωτεΐνη που αποθηκεύει σίδηρο σε όργανα όπως ο σπλήνας, ο μυελός των οστών και το ήπαρ. Η περιεκτικότητα των ιστών σε σίδηρο είναι ένας από τους παράγοντες που καθορίζουν την αερόβια ικανότητα.
Τι δείχνει: Η συγκέντρωση της φεριτίνης στον ορό (εκφραζόμενη συνήθως σε ng/ml ή μg/l) αντανακλά την ποσότητα σιδήρου που είναι αποθηκευμένη στο σώμα. Γι’ αυτό είναι επιθυμητή μια υψηλή συγκέντρωση φεριτίνης (μέσα στο διάστημα αναφοράς).
Χρησιμότητα μέτρησης στους αθλητές: Η μέτρηση της φεριτίνης χρησιμεύει στην εκτίμηση της μακροπρόθεσμης επαρκούς ή ανεπαρκούς πρόσληψης σιδήρου.
2. Ηλεκτροκαρδιογράφημα, triplex καρδιάς και κλινική εξέταση
Οι αθλητές καταπονούν την καρδιά τους και την υποβάλλουν σε μεγάλη προσπάθεια (μαραθώνιος, βάρη κ.λπ.). Η έντονη άθληση συμβάλλει στην εκδήλωση ή την επιδείνωση κάποιων ανωμαλιών των καρδιακών δομών. Έτσι ο προληπτικός καρδιολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος. Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία συστήνει σε όλα τα παιδιά ηλικίας άνω των 12 ετών και όλους τους ενήλικες, εφόσον συμμετέχουν σε ανταγωνιστικά αθλήματα, να υποβάλλονται σε καρδιολογικό έλεγχο κάθε 2 χρόνια.
3. Λιπομέτρηση
Χρησιμοποιείται σχετική τεχνολογία (μέτρησης του λιπώδους ιστού μέσω ηλεκτρικών σημάτων) για να γίνει ο ακριβής υπολογισμός. Για τους αθλητές το πλατό είναι το 10%. Εξαιρετικά χρήσιμες πληροφορίες μας δίνει η ανάλυση σώματος όπου μας δίνει εικόνα για το λίπος (και το σπλαχνικό), την μυική και οστική μάζα.
4. Εργομετρικές εξετάσεις
Εάν τα προηγούμενα αφορούσαν την υγεία του αθλητή αυτές αφορούν κυρίως τον προπονητή. Με τις κατάλληλες ανά άθλημα εργομετρικές εξετάσεις ο προπονητής έχει πλήρη εικόνα της σωματικής κατάστασης του αθλητή του με αριθμούς και δεδομένα και καλείται με βάση αυτά να διαμορφώσει την προπονητική επιβάρυνση και να φτάσει στην μεγιστοποίηση της απόδοσής του. Μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου, μέτρηση γαλακτικού οξέως, αλτική ικανότητα, δύναμη-ταχυδύναμη άνω και κάτω άκρων, ανισορροπίες δύναμης στο ίδιο το πόδι αλλά και μεταξύ των δύο, ισορροπία και πρόληψη τραυματισμών.
Στα ομαδικά αθλήματα εάν ο προπονητής αδιαφορεί τι πρέπει να γίνει;
Ο αθλητής/τρια είναι καλό να αξιολογηθεί εργομετρικά και εάν δεν υπάρχει ανταπόκριση από τον/την προπονητή/τρια, τότε να απευθυνθεί σε προπονητή φυσικής κατάστασης όπου με βάση τα αποτελέσματα θα καταρτίσει ένα πρόγραμμα βελτίωσης των φυσικών παραμέτρων.
5. Εξέταση κοπράνων
Τα καλά ή κακά μικρόβια αποδεικνύουν κατά πόσο είναι υγιές ή όχι το έντερό σου, κάτι που σχετίζεται με τη γενική κατάσταση της υγείας σου. Η ανάλυση κοπράνων μπορεί να δείξει πόσο καλά χωνεύεις τα τρόφιμα (διαπιστώνοντας ακόμη και ποιες τροφές μπορείς και ποιες δεν μπορείς να αφομοιώσεις καλά), ποια βακτήρια υπάρχουν και τι κάνουν και εάν υπάρχουν προβλήματα στο έντερο ή δυσαπορρόφηση κάποιων βιταμινών όπως Α, D και K.
Οι αθλητές είναι γνωστό ότι έχουν προβλήματα στο στομάχι και το έντερο όπως κράμπες ή κολίτιδα, λόγω αυστηρής διατροφής, υψηλής απλής κατανάλωσης ζάχαρης και στρες προπόνησης. Γνωρίζοντας τι σε πειράζει και τι όχι, θα μπορείς να διορθώσεις τη διατροφή σου και να έχεις αποτέλεσμα στα επίπεδα της αντοχής, τη ενέργειας και της απόδοσής σου.
Καλτσης Βασιλης
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής Αρσακείου Γυμνασίου-Λυκείου Ιωαννίνων
Προπονητής ποδοσφαίρου και φυσικής κατάστασης
Υπεύθυνος εργομετρικού κέντρου Sports Lab
Site: www.vkaltsis.wordpress.com (Elite Athletes Training)
Βασίλης Καλτσής
6972301999
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
.
